2011: Το έτος των Αναδιαρθρώσεων Χρέους για την Ελλάδα

Είναι μερικοί, αρκετοί μάλιστα θα έλεγα, που λένε ότι με τον μηχανισμό που υιοθετήθηκε και μορφοποιήθηκε από πλευράς Ευρώπης στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής στα τέλη του Μαρτίου, η πιστωτική κρίση που χτυπούσε μερικές αδύναμες χώρες της Ευρωζώνης, θα λάβει τέλος. Είναι πολλοί αυτοί που πίστεψαν ότι δημιουργήθηκε ο απαραίτητοες υποστηρικτικός μηχανισμός για το πρόβλημα και ότι οι αγορές σιγά – σιγά θα εφησυχάσουν. 

Μια εικόνα λένε, αξίζει χίλιες λέξεις. Είπα και εγώ λοιπόν, να ξεκινήσω «οπτικά».

Όπως φαίνεται, η απόδοση του 10ετούς ελληνικού ομολόγου, με όλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί από την έναρξη του προβλήματος έως σήμερα, παραμένει σε εξωπραγματικά επίπεδα, περίπου στο 13%.

Ούτε επιτόκιο πιστωτικής κάρτας να ήταν! 

Αυτό δείχνει ότι οι αγορές, δηλαδή οι επενδυτές στο σύνολο τους συμπεριλαμβανομένων και ισχυρών κερδοσκόπων, έχουν de facto ενσωματώσει στα ελληνικά ομόλογα, μεγάλο μέρος από το κόστος της διαδικασίας αναδιάρθρωσης.

Πέραν από το εύγλωττο συμπέρασμα από την παρατήρηση του γραφήματος με τις αποδόσεις του δεκαετούς ελληνικού ομολόγου, στον ίδιο προβληματισμό οδηγούμαστε με την παρατήρηση της εξέλιξης της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας μας, από τους τρεις οίκους, την Moody’s, τον Standard & Poor’s και την Fitch.

Το κρατικό χρέος της Ελλάδος έχει βυθιστεί μετά τις επιθετικές υποβαθμίσεις του προηγούμενου έτους, σε καθεστώς Junk (σκουπίδια).

Μπορεί κανείς να διαφωνεί με τα κριτήρια ή τις προθέσεις βάσει των οποίων έγιναν οι υποβαθμίσεις της Ελλάδος από τους τρεις αμερικάνικους οίκους αξιολογήσεων, ωστόσο δεν πρέπει να αγνοεί την σημαντικότητά τους.

Την σημαντικότητά τους καθώς πολλοί μεγάλοι επενδυτικοί φορείς, καλώς ή κακώς, ακολουθούν την σήμανση αυτών των οίκων και βέβαια, πέφτωντας το χρέος μιας χώρας από την κλίμακα της βαθμολόγησης επενδυτικής διαβάθμισης στην κλίμακα Β (Junk), εκποιούν αυτομάτως τους συγκεκριμένους τίτλους. Δημιουργούνται έπειτα συνθήκες για περαιτέρω πίεση, αφού δημιουργούνται προβλήματα σε τράπεζες κ.ο.κ..

Είναι το πρόβλημα όμως περιορισμένο μόνο στην Ελλάδα; 

Όχι, καθώς με παρόμοιο τρόπο, είναι επηρεασμένες και οι άλλες γνωστές αδύναμες χώρες της Ευρωζώνης.

Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου της Ιρλανδίας βρίσκεται σχεδόν στο 10%, της Πορτογαλίας στο 8,6% και της Ισπανίας, στο 5,3%. Σε όλες η πορεία των αποδόσεων έχει ανοδική τάση, με μια μικρή ίσως διαφοροποίηση στην περίπτωση της Ισπανίας, που στο τελευταίο διάστημα, κινείται περίπου οριζόντια.

Συνεπώς, από τα διπλανά γραφήματα καταδεικνύεται ότι τίποτα δεν έχει επιλυθεί και το πρόβλημα, παραμένει εντονότατο και σε ισχύ.  Τα γραφήματα δεν ψεύδονται, όπως οι πολιτικοί…

Οι παραπάνω αποδόσεις είναι που αποκαλύπτουν ότι οι εν λόγω χώρες, είναι κατ’ουσίαν χρεοκοπημένες και εκτός αγορών. Η παραπάνω εικόνα, δείχνει ότι οι εν λόγω χώρες έχουν ανάγκη ενός μηχανισμού στήριξης, καθώς σε διαφορετική περίπτωση έρχονται αντιμέτωπες αναπόφευκτα με στάση πληρωμών, δηλαδή μια μορφή τυπικής χρεοκοπίας.

Το σημαντικότερο όμως είναι, ότι το πρόβλημα, φαίνεται να αρχίζει να διαχέεται στην Γερμανία (βλ. επόμενο γράφημα), η οποία αναλαμβάνει το μεγαλύτερο φορτίο της διάσωσης των αδύναμων χωρών.

Το γράφημα της απόδοσης του 10ετούς γερμανικού ομολόγου, θα πρέπει να μας προβληματίσει διότι αν η τάση αύξησής του συνεχίσει, τότε κάποια στιγμή, σε ένα σχετικά κοντινό μέλλον, θα δημιουργήσει ισχυρότατη πίεση στην ίδια την Γερμανία, με ότι αυτό συνεπάγεται για την βιοσιμότητα και συνοχή της Ευρωζώνης.

Όμως όλα αυτά που συμβαίνουν, όλη αυτή η κρίση στην Ευρώπη, είναι τυχαία;   Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι δεν είναι.

Νομισματικός Πόλεμος;

Σε πολλά άρθρα διεθνώς, έχουν αναφερθεί τα περί νομισματικού πολέμου. Ας δούμε λίγο τα δεδομένα και τα σκόρπια στοιχεία.

Από την μια μεριά, έχουμε τις ΗΠΑ και το δολάριο και από την άλλη την Ευρώπη (με την Γερμανία ηγέτιδα) και το ευρώ. Για να καταλάβουμε τι παίζεται, θα πρέπει ίσως να δούμε ποια είναι τα συμφέροντα της κάθε μιας μεριάς.

Από πλευράς ΗΠΑ, σίγουρα ενδιαφέρονται να διατηρήσουν μια το δυνατόν εύρωστη, λειτουργική οικονομία. Αυτό μπορούν να το καταφέρουν αν και εφόσον μπορούν να διατηρήσουν την δυνατότητά τους να δανείζονται, καθώς η οικονομία τους είναι σε υπερβολικό βαθμό εξαρτώμενη από τον δανεισμό.

Με τα πακέτα διάσωσης εσωτερικής κατανάλωσης (bailouts μεγάλων οργανισμών και τραπεζών), οι ΗΠΑ στην τελευταία τριετία, έδωσαν ένα ισχυρό ράπισμα στο νόμισμά τους, καθώς το δολάριο άρχισε να χάνει σε αξία έναντι άλλων βασικών διεθνών νομισμάτων.

Αυτό μπορεί να μην πειράζει ιδιαίτερα, καθώς βοηθάει τις αμερικάνικες εξαγωγές, όμως έως το σημείο που δεν θα βλάψει την ισχύ του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Η θέση του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα ήταν αναμφισβήτητη έως και προ του ευρώ, εποχή. Το ακόλουθο γράφημα είναι κατατοπιστικότατο.

Το δολάριο στην προ ευρώ εποχή, χρησιμοποιούνταν διεθνώς σε ποσοστό άνω του 70% ως αποθεματικό νόμισμα. Αυτό ήταν συνεπία της παντοδυναμίας ως μοναδικής υπερδύναμης, των ΗΠΑ. Το ευρώ από την λογιστική του αρχικά δημιουργία (το 1999) αλλά κυρίως με τη φυσική του εμφάνιση (το 2002), κατέλαβε αμέσως αξιολογότατο ποσοστό, στα επίπεδα του 20% και με τάση αυξητική.

Καθώς η ευρωζώνη ήταν στατική αλλά διευρυνόμενη, δημιουργούσε τον εξής κίνδυνο για το δολάριο: Ότι καθώς οι χώρες της ευρωζώνης θα αυξάνονταν, ένα ολοένα μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας θα χρησιμοποιούσε de facto το ευρώ και πολύ σύντομα, το ευρώ θα καθίστατο ένας ισχυρός ανταγωνιστής του δολαρίου ως διεθνές αποθεματκό νόμισμα, αν δεν το ξεπερνούσε κιόλας. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι υπήρξαν αρκετοί οικονομολόγοι και οικονομικοί παράγοντες, που ανέφεραν κάποιες τέτοιες σκέψεις και όλα συνέκλιναν ότι πριν το 2020, το ευρώ θα μπορούσε να καταστεί το πρώτο νόμισμα διεθνώς, ξεπερνώντας το δολάριο.

Τον Σεπτέμβριο του 2007, ο πρώην διοικητής της FED, δηλαδή της αμερικάνικης ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας, ο Alan Greenspan ανέφερε ότι το ευρώ μπορεί να αντικαταστήσει το δολάριο ως το κύριο αποθεματικό νόμισμα διεθνώς. Προφανώς, τέτοιας σημασίας δηλώσεις, από τόσο καίριους παράγοντες, δεν μπορεί να είναι τυχαίες. Θεωρούμε ότι έδειχναν την ανησυχία των αμερικανών για την αμφισβητούμενη κυριαρχία του δολαρίου.

Προς τι η ανησυχία των αμερικανών; Μα αν η ανοδική τάση του ευρώ ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα συνεχίζονταν και όντως, σύντομα ανταγωνίζονταν το δολάριο – ακόμα χειρότερα αν το προσπερνούσε -, τότε οι ΗΠΑ θα έχαναν το προνόμιο να μπορούν να δανείζονται κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Όταν οι ΗΠΑ με την κρίση που αντιμετώπισαν στα τέλη του 2007 και στο 2008, άρχισαν να εκτυπώνουν χρήμα εκ του μηδενός (money out of thin air), χρήμα χωρίς κανένα αντίκρυσμα, προκειμένου να διασώσουν αυτούς που ήθελαν να διασώσουν (διότι και εκεί, η διάσωση ήταν επιλεκτική…) και να μην καταρρεύσει η οικονομία τους, αυτό το έκαναν ακριβώς διότι εκμεταλλεύθηκαν την ισχύ του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Εάν δεν είχε αυτή την ισχύ το δολάριο, θα κατέρρεε.

Το δολάριο, όπως κάθε αγαθό, υπακούει στον οικονομικό νόμο της προσφοράς και ζήτησης. Αν η προσφορά του αυξάνει, τόχε χάνει σε αξία.

Είναι σαφές ότι όταν κάποιος επενδυτής έχει δολάρια, αν οι ΗΠΑ άρχιζαν και εκτύπωναν ασταμάτητα, τότε θα ρευστοποιούσε την θέση του σε δολάρια. Οι πωλήσεις δολαρίων θα δημιουργούσαν πιέσεις στην αξία του. Φανταστείτε αυτό να συμβαίνει μαζικά και για μεγάλα ποσά. Το δολάριο θα κατέρρε και μαζί με αυτό η αμερικάνικη οικονομία.

Όμως όλα αυτά, μονάχα αν υπήρχε ένα ικανοποιητικό υποκατάστατο του δολαρίου: το υποκατάστατο αυτό υπήρξε στο ευρώ. Διαφορετικά, δηλαδή χωρίς να υπάρχει υποκατάστατο, ότι και να έκαναν οι ΗΠΑ, ακόμα και αν εκτύπωναν τρισεκατομμύρια δολαρίων, οι επενδυτές διεθνώς που χρησιμοποιούν το δολάριο ως το βασικό νόμισμα εμπορικών συναλλαγών και ως βασικό αποθεματικό νόμισμα, δεν θα είχαν εναλλακτική και αναγκαστικά, θα παρέμεναν στο δολάριο.

Το ευρώ συνεπώς, ήταν ένας αντίπαλος για το δολάριο, ο πρώτος στη σύγχρονη εποχή, που είχε προκύψει και έπρεπε τουλάχιστον να ανακοπεί η ανοδική του πορεία, αν όχι να βγει νοκ άουτ.

Και μπορεί να ενδιαφέρει τους αμερικανούς να έχουν ένα «φθηνό» δολάριο για την ανταγωνιστικότητά τους και την ενίσχυση των εξαγωγών τους, όμως περισσότερο τους ενδιαφέρει η ισχύς και η κυριαρχία του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Η αμερικάνικη οικονομία συνεπώς, μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ομαλά, μόνο αν το δολάριο παραμείνει το κατεξοχήν αποθεματικό νόμισμα διεθνώς. Σε κάθε άλλη περίπτωση, θα μπορούσε να καταρρεύσει.

Καθώς το ευρώ είχε καταστεί ένας εξαιρετικά επικίνδυνος αντίπαλος για το δολάριο, το συμφέρον των αμερικανών λοιπόν ήταν – και είναι – να χτυπήσουν την αξιοπιστία και εγκυρότητα που είχε αποκτήσει το ευρώ. Και αυτό επιτυγχάνεται μια μια ευρωπαϊκή πιστωτική κρίση, σαν αυτή που έχει εκδηλωθεί από τις αρχές του 2010.

Είναι τυχαίο ότι πλήθος δημοσιευμάτων, φέρουν γνωστά επενδυτικά σχήματα και μεγάλα hedge funds, όπως το Soros Fund Management, το SAC Capital Advisors LP, το Greenlight Capital, την περηβόητη Goldman Sachs κ.ά. να ποντάρουν κατά του ευρωπαϊκού νομίσματος;

Προφανώς αυτά τα χτυπήματα έγιναν με την ανοχή αν όχι με τις ευλογίες της αμερικάνικης κυβέρνησης.

Υπήρξαν δημοσιεύματα για ενορχηστρωμένη επίθεση κατά του ευρώ, τα οποία βέβαια οι ενεχόμενοι, όπως είναι φυσικό, τα αρνήθηκαν. Όμως πάλι είναι τυχαίο ότι ο γνωστός μεγαλοεπενδυτής George Soros έχει κάνει «εκστρατεία», θα λέγαμε που προβάλλει την θέση του εναντίον του ευρώ; Ο Soros έχει κάνει λόγο αρκετές φορές ότι το ευρώ δεν ήταν ελκυστική εναλλακτική στο δολάριο, ότι τα προβλήματα του ευρώ δεν το καθιστούν μια βιώσιμη λύση ως αποθεματικό νόμισμα απέναντι στο δολάριο, ότι η Γερμανία μπορεί να προκαλέσει την κατάρρευση του ευρώ και γενικά, δεν χάνει ευκαιρία να προβάλλει αυτή την αντίθετη προς το ευρώ θέση του, όπου και όταν μπορεί.

Υπενθυμίζουμε ότι ο Soros ήταν αυτός που «σκότωσε» την αγγλική Στερλίνα το 1992, υπερνικώντας την πανίσχυρη κεντρική τράπεζα της Αγγλίας και αποκόμισε κέρδη $1,1 δισ..

Ο Soros δε, ερχόμενος στην Αθήνα, συνάντησε τον έλληλα πρωθυπουργό στις 4 Απριλίου και συζήτησαν. Τι να συζήτησαν άραγε;  Πιθανολογούμε ότι η συζήτησή του, θα είχε να κάνει με την κρίση στην Ευρώπη και το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Το γεγονός ότι το περιεχόμενο της συζήτησης, κατ’ουσίαν κρατήθηκε μυστικό, μας προβληματίζει και προφανώς ήταν κάτι σημαντικό, κατά πάσα πιθανότητα δε, θα έχει να κάνει με τα πεδία με τα οποία ενασχολείται ο μεγαλοεπενδυτής (ακραία και έντονη κερδοσκοπία).

Σημειώνουμε δε ότι ο Soros όπως και ο γνωστός καθηγητής N. Roubini, είναι «κοντινοί» στην κυβέρνηση Ομπάμα των ΗΠΑ. Ο Soros ήταν εκ των πρώτων βασικών χρηματοδοτών του Ομπάμα και ο Roubini λέγεται ότι είναι πολύ κοντά στον υπουργό οικονομικών Tim Geithner.

Ας πάμε στην άλλη μεριά τώρα, στους Γερμανούς. Το κύριο συμφέρον των γερμανών είναι να διατηρηθεί η ζώνη του ευρώ διότι από την δημιουργία της, έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα. Είναι ενδεικτικός ο πίνακας με τις (συνολικές) εξαγωγές της Γερμανίας, στα τελευταία χρόνια.

Είναι εμφανές, ότι μετά την έλευση του ευρώ, οι γερμανικές εξαγωγές απέκτησαν μια νέα δυναμική.  Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η Γερμανία είναι ο 2^ος μεγαλύτερος εξαγωγέας διεθνώς, μετά την Κίνα και πάνω από τις ΗΠΑ.

Παρακολουθώντας όμως την όλη συμπεριφορά των γερμανών από την εκδήλωση της πιστωτικής κρίσης στις αρχές του 2010, διαπιστώνουμε ότι οι κινήσεις τους σχεδόν έπονται των γεγονότων και των προβλημάτων. Δεν είναι δραστικές προς την κατεύθυνση της δυναμικής επίλυσης του προβλήματος.

Τείνουμε να πιστεύουμε ότι τους γερμανούς τους ενδιαφέρει:

·        Αφενός οι μέθοδοι που θα υιοθετήσουν προς επίλυση των προβλημάτων, να μην αυξάνουν τον λεγόμενο ηθικό κίνδυνο, θέλουν να παραμείνουν δηλαδή αυστηρότατοι για να δώσουν το μήνυμα ότι δεν αξίζει να είναι κάοποιο κράτος μέλος της ΕΕ να είναι οικονομικά ατάσθαλο, διότι αν γίνει, μπορεί η Γερμανία να τους σώσει αλλά θα ματώσουν.

Με αυτή την αυστηρή πολιτική, η Γερμανία προσπαθεί να αποτρέψει την μετάδοση της κρίσης, η οποία θα ήταν ταχεία και ακόμα πιο έντονη από ότι είναι σήμερα, στην περίπτωση που η διάσωση θα ήταν μια εύκολη υπόθεση. Σε αυτή την περίπτωση του ευρώ θα κατέρρεε. Όμως από την άλλη, δεν πείθονται οι αγορές για την δραστικότητα της λύσης.

·        Αφετέρου δείχνει να ενδιαφέρεται σε μια πιο βραχυπρόθεσμη αντιμετώπιση των προβλημάτων, αφού αυτό που επιβάλλει είναι μια εξαιρετικά έντονη περιοριστική πολιτική που βυθίζει τις αδύναμες χώρες σε ύφεση, που αυτό όμως στην πραγματικότητα και σε βάθος χρόνου, επιδεινώνει το πρόβλημα.

Με αυτή την πολιτική, η Γερμανία ελπίζει ότι σταδιακά θα επανακάμψει η εμπιστοσύνη στις αγορές (κάτι που δεν συμβαίνει μέχρι τώρα) και παράλληλα, θεωρεί ότι εξασφαλίζει καλύτερα τον εαυτό της, ως δανειστή.

Το γεγονός ότι μέχρι σήμερα αδιαφορεί για την περισσότερο μακροχρόνια βιωσιμότητα του συστήματος επίλυσης του προβλήματος, αποτελεί μία ένδειξη ότι ίσως, για την Γερμανία είναι έως και αδιάφορο, εάν το πρόβλημα στις μικρές αδύναμες χώρες (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία) επιλυθεί επί της ουσίας, που αυτό με την σειρά του συνεπάγεται τουλάχιστον αναδιάρθρωση του χρέους, αν όχι και προσωρινή έξοδο από το Ευρώ. Η προσωρινή έξοδος από το Ευρώ μιας μικρής χώρας, δεν θα έπληττε τα μακροχρόνια συμφέροντα της Γερμανίας, τα οποία θα επλήτοντο πολύ περισσότερο αν το πρόβλημα περνούσε στην ίδια (βλ. προηγηθέν γράφημα 10ετούς γερμανικού ομολόγου).

Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στις 25 Μαρτίου, οι ευρωπαίοι (βασικά οι Γερμανοί) διαμόρφωσαν τον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος θα τεθεί σε λειτουργία από το 2013, ύστερα από σχετική αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Συνθήκης.

Πρακτικά, ο Μηχανισμός αυτός δεν είναι παρά ένας μηχανισμός ελεγχόμενης χρεοκοπίας.  Ο ΕΜΣ θα χορηγεί δάνεια μόνο εφόσον κρίνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ΔΝΤ, ότι μια χώρα είναι σε θέση με ένα «λογικό» πρόγραμμα προσαρμογής, να ανταποκριθεί στο χρέος της με βιώσιμο τρόπο.

Εάν κρίνεται ότι η χώρα αυτή δεν μπορεί να ανταποκριθεί, τότε η υπερχρεωμένη χώρα θα καλείται να διαπραγματευθεί την αναδιάρθρωση του χρέους της με τους πιστωτές του ιδιωτικού τομέα, ώστε να καταστεί βιώσιμο και να ενταχθεί στον μηχανισμό. Ουσιστικά μιλάμε κυρίως για το λεγόμενο haircut ή τέλος πάντων, κάποιας μορφής αναδιάρθρωση χρέους (επιμήκυνση διάρκειας, μείωση επιτοκίων, συνδυασμός αυτών).

Τονίζουμε ότι ο ΕΜΣ (επίσημοι δανειστές) θα έχει προτεραιότητα έναντι των ιδιωτών πιστωτών στην αποπληρωμή των δανείων που χορηγεί. Άρα οι ιδιώτες πιστωτές τίθενται σε μειονεκτική θέση αν κάποια αδύναμη χώρα, προσφύγει στο ΕΜΣ το 2013 ή αργότερα. Και βέβαια, πρώτη υποψήφια για προσφυγή στο ΕΜΣ είναι η Ελλάδα.

Μην ξεχνάμε ότι αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους έχει ήδη ξεκινήσει και γίνεται βήμα – βήμα.

Αρχικά έγινε με το haircut με το οποίο η ΕΚΤ δέχεται ως ενέχυρο τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που φέρουν οι τράπεζες προκειμένου να χρηματοδοτηθούν. Haircut που φθάνει σήμερα το 35% λόγω των διαδοχικών υποβαθμίσεων που έχει δεχθεί από τους τρεις οίκους αξιολόγησης η χώρα μας.

Έπειτα πριν λίγο καιρό, στα μέσα Μαρτίου, η χώρα μας έλαβε για το δάνειο των €80 δισ. της ΕΕ, επιμήκυνση κατά 7,5 χρόνια και μείωση του επιτοκίου κατά 1%.

Βέβαια το κέρδος από την μείωση του επιτοκίου είναι μικρό, δεδομένης της αυξητικής κίνησης των επιτοκίων της ΕΚΤ, αρχής γενομένης από τον τρέχον μήνα (Απρίλιο), όπως έχει προανακοινωθεί. Υπενθυμίζουμε ότι το επιτόκιο των δανείων που λαμβάνουμε ως βοήθεια από την Ευρώπη, είναι κυμαινόμενο και απεομένως, η ανοδική κίνηση του ευρωεπιτοκίου, δημιουργεί περαιτέρω επιβάρυνση στα δάνεια που λαμβάνουμε ως βοήθεια.

Σύμφωνα λοιπόν με όλα τα στοιχεία και τις ενδείξεις, έχει ξεκινήσει μια διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους μας, η οποία γίνεται σταδιακά, για να μην τρομάξει τις αγορές. Σε αυτά τα πλαίσια, εκτιμούμε ότι η διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους μας θα συνεχιστεί στο 2011.

Θα πρέπει να υπάρξει επιμήκυνση και πέραν του δανείου της Τρόικας, μείωση επιτοκίου και ενδεχομένως έως και κάποιο γενναίο haircut.

Μήπως ο Soros στην συνάντηση που είχε με τον έλληνα πρωθυπουργό στις αρχές Απριλίου, πίεσε προς την κατεύθυνση όπου η ελεγχόμενη χρεοκοπία – πολυποίκιλη αναδιάρθρωση του χρέους μας, να μην καθυστερήσει ως το 2013, αλλά να αποφασισθεί το ταχύτερο δυνατό;  Και βέβαια, θα πρέπει να του πρόσφερε και κάποια κίνητρα, προκειμένου να συνηγορίσει, αν και εφόσον συνηγόρισε.

Και αυτό διότι όσο περνά ο καιρός, τόσο περιορίζονται τα ελληνικά ομόλογα που διακρατούνται από ιδιώτες πιστωτές. Όσοι μείνουν με τον … μουτζούρη μετά το 2013, θα πρέπει να υποστούν πολύ μεγάλο «κούρεμα» (haircut) των απαιτήσεών τους, αφού το ΔΝΤ και τα κράτη της ευρωζώνης (δηλαδή οι επίσημοι πιστωτές) θα προστατευθούν, σύμφωνα με τα όσα προαναφέραμε για τον ΕΜΣ.

Υπάρχουν και άλλες ενδείξεις: Π.χ. ο υπουργός οικονομκών Γ. Παπακωνσταντίνου πριν λίγες μέρες, προχώρησε στην παροχή άλλων €30 δισ. υπό μορφή εγγυήσεων στις τράπεζες, για ρευστότητα που μπορούν να λάβουν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Επίσης, πληθαίνουν οι φωνές εντός της κυβέρνησης και της κυβερνητικής παράταξης που αναφέρονται στην λέξη ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ. Κάτι θα ξέρουν.

Απλώς εμείς εκτιμούμε, ότι η πολυποίκιλη αναδιάρθρωση χρέους της χώρας μας, έχει πολλές πιθανότητες να συμβεί και ολοκληρωθεί εντός του 2011, σε συνδυασμό με την έναρξη εξεύρεσης των €50 δισ. από την πώληση δημόσιας περιουσίας που ζητάει η Τρόικα.

Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφέρουμε ότι υπάρχουν δύο μόνο τρόποι για να ανταπεξέλθουν τα αδύναμα - υπερχρεωμένα κράτη της ευρωζώνης. Ο ένας τρόπος επιφέρει υψηλή ανεργία, οικονομική συρρίκνωση και αποπληθωρισμό εισοδημάτων και τιμών, για μεγάλη χρονική διάρκεια. Ο άλλος έχει να κάνει με την αναδιάθρωση χρέους και ίσως και την προσωρινή έξοδο από το ευρώ, που επιφέρει σημαντική μείωση του χρέους. Ποιον δρόμο επιλέγει να εφαρμόσει κάθε προβληματική χώρα, είναι περισσότερο θέμα πολιτικής βούλησης, καθώς οι κυβερνήσεις επιλέγουν ποια ομάδα θα φέρει το βάρος του κόστους προσαρμογής — η εργαζόμενη τάξη μέσω της ανεργίας και η μέση τάξη και οι μικροεπιχειρήσεις μέσω των φόρων ή οι πιστωτές.

Μάλιστα, είναι πιθανό ότι μερικές χώρες, ιδίως η Ελλάδα, είναι στην κορυφή της καμπύλης του Λαφέρ (Laffer curve) για ορισμένες κατηγορίες φορολογουμένων. Αυτό σημαίνει ότι τα μέγιστα δυνατά έσοδα ήδη εξάγονται από αυτούς τους ανθρώπους. Από την πλευρά των εξόδων, υπάρχουν καλά εδραιωμένα συμφέροντα που επωφελούνται από κάποια έξοδα και δαπάνες και για αυτό το λόγο, προτιμούν η επιβάρυνση της προσαρμογής να πέσει σε άλλες κοινωνικές ομάδες. Το αποτέλεσμα: τα έξοδα και οι δαπάνες, άρα και τα ελλείμματα, δεν μειώνονται.

Καθώς μετά από κάποιον καιρό, η εκλογική πολιτική λογική θα θελήσει να περιορίσει το κόστος που φορτώνεται η εργατική και μέση τάξη, ενώ λόγω των περιοριστικών μέτρων και της εντονότατης φορολογίας επέρχεται αύξηση της εκροής κεφαλαίων και της φοροδιαφυγής, εντέλει η κυβέρνηση επιλέγει (σε β΄ φάση) να μεταφέρει, τουλάχιστον εν μέρει, το βάρος της προσαρμογής στους πιστωτές. Αργά ή γρήγορα, οι πιστωτές θα πρέπει να δεχτούν μια σημαντική μείωση των απαιτήσεών τους.  Σε γενικές γραμμές, όσο ταχύτερα συμβεί τόσο το καλύτερο.

Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ότι η ριζική αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας μας, δεν θα συμβεί έως ότου παρουμε την σύμφωνη γνώμη προφανώς … της Γερμανίας, η οποία πρώτα απ’όλα βάζει την διασφάλιση των δικών της συμφερόντων. Και στην προκειμένη περίπτωση, το συμφέρον της προστάζει ότι θα μας δώσει το ΟΚ όταν η επίπτωση από μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα έχει την μικρότερη δυνατή επίπτωση στις γερμανικές τράπεζες.

Σε διαφορετική περίπτωση, εάν συνέβαινε δηλαδή μια αναδιάρθρωση ενώ οι γερμανικές τράπεζες είχαν ακόμα πολλά ελληνικά ομόλογα, η αναδιάρθρωση θα έκανε περισσότερο κακό, διότι μπορεί να ελάφρυνε μερικώς την Ελλάδα αλλά το πρόβλημα θα διαχέονταν στις μεγάλες γερμανικές και γαλλικές τράπεζες και στις μεγάλες οικονομίες της ευρωζώνης. Επομένως, οι οικονομίες της Γερμανίας αλλά και της Γαλλίας, θα κλυδωνίζονταν άσχημα. Χρειάζεται λοιπόν μια προετοιμασία. Το ορθότερο είναι ότι μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους επιβάλλεται, όχι πολύ γρήγορα, διότι η Ευρώπη δεν ήταν έτοιμη για κάτι τέτοιο, αλλά ούτε και πολύ αργά, διότι τότε θα έχει χειρότερες συνέπειες.

Η στιγμή που οι γερμανικές τράπεζες θα έχουν χαμηλή έκθεση σε ελληνικούς τίτλους και θα είναι κεφαλαιακά ισχυρές να απορροφήσουν τις όποιες πιέσεις συνεπία της αναδιάρθρωσης, φαίνεται ότι πλησιάζει. Από πρόσφατα στοιχεία που διαβάσαμε στο bankingnews.gr, φαίνεται ότι η εικόνα των ξένων που κατέχουν ελληνικό χρέος, να είναι η εξής:

·        ΕΚΤ €48 δισ.

·        BNP Paribas €5 δισ. (γαλλική τράπεζα)

·        Societe Generale €4,225 δισ. (γαλλική)

·        Dexia €3,7 δισ. (βελγική)

·        Commerzbank €2,9 δισ. (γερμανική)

·        ING €2,425 δισ. (ολλανδική)

·        BPCE €1,540 δισ. (γαλλική)

·        HSBC €1,5 δισ. (ασιατική)

·        Deutsche Bank €1,09 δισ. (γερμανική)

·        KBC €909 εκατ. (ιρλανδική)

·        Credit Agricole €854 εκατ.  (γαλλική)

·        Unicredit bank €801 εκατ. (ιταλική)

·        Esrte Bank €757 εκατ.  (γερμανική)

·        Rabobank €637 εκατ. (γερμανική)

·        Santander €513 εκατ. (ισπανική)

·        WestLB €399 εκατ. (γερμανική)

·        BBVA €293 εκατ. (ισπανική)

·        Intesa San Paolo€292εκατ.(βραζιλιάνικη)

… Και δεν θα πρέπει να βγάζουμε από το μυαλό μας ότι υπάρχει και το ενδεχόμενο νας μας ωθήσουν προσωρινά εκτός ευρωζώνης, ιδίως αν οι Γερμανοί κρίνουν ότι τους συμφέρει. Και πότε θα τους συμφέρει;  Αν το κόστος αποδειχτεί δυσβάσταχτο για τους ίδιους (βλ. προηγούμενο γράφημα με τα επιτόκια των γερμανικών ομολόγων). Σίγουρα, με την κατάσταση όπως έχει ως σήμερα το ενδεχόμενο αυτό έχει πολύ μικρές πιθανότητες, αλλά καθώς η κατάσταση έχει μια δυναμική, δεν αποκλείεται να υπάρξουν οι συνθήκες που να επιβληθεί και κάτι τέτοιο στο απώτερο μέλλον.

<<<<<<<•>>>>>>>

Το παρόν άρθρο είναι καθαρά ενημερωτικό και δεν συνιστά προτροπή για αγορά ή πώληση οποιοδήποτε αγαθού ή υπηρεσιών.

<<<<<<<•>>>>>>>

Παναγιώτης

6/4/2011